Tekort aan accountants: wie controleert straks nog jouw jaarrekening?
dinsdag 16 november 2021
De krapte op de arbeidsmarkt heeft ook de accountancy bereikt: zo’n vier op de tien accountantskantoren kampt met grote personeelstekorten. Dat blijkt uit recent onderzoek van ING. Het tekort gaat de komende jaren naar verwachting voor problemen zorgen bij de controle van jaarrekeningen. Het aantal bedrijven dat gecontroleerd moet worden is fors gestegen, terwijl het aantal accountantskantoren dat die controles mag uitvoeren juist flink afneemt. Daardoor zullen steeds meer bedrijven moeite hebben om een accountant te vinden. En een structurele oplossing is voorlopig niet in zicht.
De krapte wordt enerzijds veroorzaakt doordat steeds minder studenten kiezen voor een studie accountancy en anderzijds doordat ervaren accountants vertrekken naar een job in een andere sector. Die trend is niet nieuw. Het percentage ondernemers dat een tekort aan personeel als een belemmering ervaart lag pre-corona met 35% ook al op een hoog niveau. Volgens het onderzoek van ING komt dat door het negatieve imago van de sector; de hoge werkdruk en de steeds strenger wordende wet- en regelgeving maken het vak er niet aantrekkelijker op.
Hoge werkdruk
De hoge werkdruk laat zich op de eerste plaats verklaren doordat het aantal wettelijk controleplichtige organisaties in de afgelopen vijf jaar met 9% is gestegen, terwijl het aantal accountantskantoren in die periode met 20% afnam. Daarnaast laten ook bedrijven zonder wettelijke plicht steeds vaker hun jaarrekening controleren, omdat zij een controleverklaring nodig hebben voor het aanvragen van een lening, om gebruik te maken van een subsidieregeling of bij de verkoop van het bedrijf. Een verdere toename van de werkdruk wordt veroorzaakt doordat bedrijven die door corona in de problemen zijn gekomen, een accountantsverklaring nodig hebben om aanspraak te maken op financiële steunregelingen, zoals de NOW.
Steeds strengere regels
Een factor die van invloed is op zowel de werkdruk als het imago van de sector is de steeds strengere wet- en regelgeving en het aangescherpte toezicht daarop. Toezichthouder AFM (Autoriteit Financiële Markten) tikt regelmatig accountants op de vingers omdat zij “steken laten vallen” bij het controleren van de boeken van organisaties als banken, verzekeraars en beursgenoteerde bedrijven. Met alle boetes en negatieve publiciteit van dien.
Risicomijdend gedrag
Door het instellen van toezicht grijpt de overheid in in de vrije markt. Op zich kunnen daar legitieme redenen aan ten grondslag liggen. Maar als dat toezicht doorschiet en goed nooit goed genoeg is, gaan ondertoezichtgestelden risicomijdend gedrag vertonen. Daar komt zelden iets goeds uit. Accountants dreigen te verworden tot werkprogramma’s en checklists afvinkende controleurs in plaats van zelfdenkende en verantwoordelijkheid nemende professionals. Innovatie en vernieuwing slaan op die manier dood. Immers, deze vinden alleen daar plaats waar fouten gemaakt mogen worden waarvan vervolgens geleerd kan worden. De laatste jaren hebben veel accountantskantoren, vanwege de steeds strengere eisen, hun controlevergunning bij de AFM ingeleverd of beperkt tot kleinere controleplichtige ondernemingen en instellingen. Dit heeft tot gevolg dat een steeds kleinere groep accountantskantoren een almaar groeiende controlemarkt moet bedienen.
Aanwijsbevoegdheid
Wat we nu zien is dat de wal het schip keert. Accountants nemen vanwege het al maar strenger wordende toezicht (goed is nooit goed genoeg) in combinatie met de krapte op de arbeidsmarkt alleen nog klanten aan waarbij het risico te overzien is. Risicovolle bedrijven of instellingen kunnen vervolgens geen accountant meer krijgen. Om dat probleem op te lossen wil de overheid een aanwijsbevoegdheid bij de NBA (de beroepsorganisatie van accountants): organisaties die geen accountant kunnen vinden, krijgen er een toegewezen. Wetgeving die dat mogelijk moet maken is in voorbereiding.
Kramp
Het is de bekende kramp waar de overheid wel vaker in schiet: problemen die het gevolg zijn van overmatige regelgeving moeten worden opgelost met… nog meer regels. Het is zeer de vraag of de aanwijsbevoegdheid een oplossing gaat brengen. Een accountant die er niet is, kan je immers ook niet toewijzen. Intussen kunnen ondernemers die een accountantsverklaring nodig hebben maar geen accountant kunnen vinden, alleen maar wachten op wat komen gaat. In het slechtste geval kunnen ze worden beschuldigd van een economisch delict; als ze geen accountantsverklaring kunnen overleggen overtreden ze de wet.
Gert-Jan van der Wielen
0412 641 110
gert-jan@tenzingaccountants.nl